Sağlıklı uyku uyuyanların kıymetini bilmediği bir şeydir uyku. Hiç insomnia çekmemiş insan sayısı oldukça azdır. Fakat insomnia dışında da çok ciddi uyku problemleri vardır. Uyku apnesi, narkolepsi, REM uyku davranış bozukluğu gibi sorunlar bazı insanların hayat kalitesini ciddi anlamda düşürmektedir.
Sağlıklı uyku her insan için önemlidir. Uyku tutmadığında yatakta dönüp durduğumuz gecelerin günleri genelde iyi geçmez. Her biyolojik süreç gibi, uykunun da sağlığı vardır. Maalesef bize en çok konfor sağlayan uyku alanında da ciddi bozukluklar var. Uyurken nefes almanın kesildiği bir uyku bozukluğu olduğunu biliyor muydunuz? Ya da gün içinde aniden uykuya dalan insanlar olduğunu? “Uyku” yazısından sonra şimdi de uyku bozukluklarına bakacağız.
Uyurken nefes almanın kesildiği bir uyku bozukluğu olduğunu biliyor muydunuz?”
İnsomnia
İnsomnia, en yaygın görülen uyku bozukluklarından biridir. Genel nüfusun %25’i hayatlarında bir dönem insomniaya maruz kalırlar. Düzenli olarak insomnia yaşayanların yüzdesi ise 9’dur. İnsomnia, uykuya geçiş veya uykuda kalma zorluğu olarak açıklanır. Bu durum uyku yoksunluğuna sebep olur. Vücudun uyku ihtiyacı kişiden kişiye ve yaş gruplarına göre değişmektedir. Bu yüzden uykusuzluk konusunda da insanlar farklı değerlendirilmelidirler. Örneğin yetişkinler için tavsiye edilen uyku saati 8 saattir. İnsomnianın farklı sebepleri olabilir. Kronik stres, psikolojik veya fiziksel sorunlar, ilaç kullanımı, olumsuz çevresel faktörler gibi durumlar insomnia ile sonuçlanabilir.
Uyku yoksunluğu, hayatı ciddi anlamda tehlikeye sürükleyebilecek bir durum. Laboratuvar hayvanlarında yapılan uyku yoksunluğu çalışmalarında, farelerde yaklaşık 5 hafta REM uykusu yoksunluğu ölümle sonuçlanmıştır. Devam eden uyku yoksunluğu, gün içinde halsizlik, yorgunluk, kilo alma gibi durumlara sebep olabilir. Daha da ilerlediğinde; obezite, kalp damar hastalıkları, diyabet gibi sağlık problemine bile sebep olabilir. Bunun yanında beyin, yeterli uykuyu alamadığında işlevselliğinde sorun yaşamaya başlar. Konsantre olamama ve halüsinasyon görme gibi etkiler de görülebilir.
Uyku yoksunluğu kazalara sebep olur. Uykusuz araç kullanmanın, sarhoşken araç kullanmak kadar tehlikeli olduğu ile ilgili spekülasyonlar da vardır. Peki insomnianın önüne geçmek için ne yapabiliriz? Uyku ilaçları, başvurulan yöntemlerden biridir. Fakat uzun süreli ve arka arkaya ilaç kullanımı bağımlılık, depresyon gibi farklı yan etkilere sebep olabilir. Biz en iyisi iyi bir uyku hijyenine sahip olmaya çalışalım.
Uykusuz araç kullanmanın, sarhoşken araç kullanmak kadar tehlikeli olduğu ile ilgili spekülasyonlar da vardır.”
Uyku Hijyeni
Zayıf uyku hijyeni de insomnianın sebepleri arasındadır. Kendimize uyumak için sağlıklı bir alan açmamız gerekir. Eğer uyuyamama sorunları yaşıyorsanız, bir numaralı kural: uyku öncesi kafein, alkol, nikotin gibi maddelerden uzak durun. Uyku öncesi ağır öğünler yemekten de kaçınmalısınız. Yine uyku öncesi zararlılarından biri: Mavi ışık. Mavi ışık, bütün gün elimizde olan telefonlarımızın ışığıdır ve uyku sağlığımızı negatif etkileyen bir etkendir. Çevresel faktörler de uykuyu olumsuz etkileyebilir. Ses, ışık, aşırı sıcaklıklar gibi negatif etkenler önlenebilir ise uyku hijyeni artacaktır. Düzenli bir uyku/uyanıklık döngüsü, vücudunuzun uykuya daha hazır olmasını sağlayacaktır. Ayrıca hiçbirimizin özen göstermediği bir mevzu daha var. Yatak sadece uyku içindir. Yatakta bir şeyler izleme, bilgisayar oyunu oynama, kitap okuma gibi aktiviteler yaptığımızda yatağın kullanım alanını genişletiyoruz. Fakat uykunun alanını daraltıyoruz. Yatağı sadece uyumak için kullandığımızda, beynimiz, yatağa girdiğimizde uyku evresine geçileceğini bilerek kendini buna hazırlar. Sağlıklı uyku için bir diğer şey de tabiki spor. Düzenli egzersiz yapmak, beden ve zihin sağlığımız gibi, uyku sağlığımızı da olumlu etkiler. Fakat yatmadan 3 saat önce egzersiz yapmaktan kaçının.
Yatak sadece uyku içindir.”
Uyku Apnesi
Apne, Yunanca’da soluksuz kalmak anlamına gelir. Uyku apnesi, kişinin uyurken bir süre nefes alamadığı bir uyku bozukluğudur. İnsanlar yaşlandıkça, genellikle REM uykusunda uyurken 9 saniye kadar nefes almamaları sıra dışı değildir. Fakat uyku apnesi problemi olanlar, daha sık ve daha uzun süreli nefes alamama durumu yaşarlar. Bu durum beyne daha az oksijen gitmesine sebep olur. Uyku apnesi olan insanların beyinleri algılama, dikkat, öğrenme ve mantık yürütme ile ilgili sorunlar yaşamasına sebep olan değişik bölgelerinde nöron kaybını gözler önüne serer.
Uyku araştırmaları için uyku laboratuvarları var. Uyku bozuklukları için de bu laboratuvarlarda testler yapılmaktadır. Bu testlerin sonuçlarına göre problemin ağırlık derecesi belirlenir ve tedaviye başlanır. Uyku apnesinde alınması gereken başlıca önlemler arasında kilo verme, yatış pozisyonu ve alkol ve sakinleştirici- uyku verici ilaçlardan sakınma yer alır. Tedavi olarak, ağız içi aparat kullanımı veya ameliyat gibi seçenekler de tercih edilebilir.
Narkolepsi
Narkolepsi, gün içinde kişinin ani uyku ihtiyacı sonucu uyku atakları geçirdiği kronik bir uyku bozukluğudur. Kişi aniden uyuya kalıp birkaç dakika sonrasında dinlenmiş olarak uyanır. Bazı hastalarda ise narkolepsinin yanında katapleksi de görülür. Katapleksi, kuvvetli duygusal reaksiyonlar veya ani fiziksel çabayla tetiklenen, uyanıkken felç halidir. Diğer semptomlar arasında uykuya dalmadan önce görülen canlı rüyalar da vardır. Bunun sonrasında ise halk arasında karabasan olarak adlandırılan uyku felci yaşanır.
Narkolepsinin sebebi kesin olarak bilinmiyor. Fakat bireylerde hipokretinin seviyelerinin düşük olduğu gözlemlenmiştir. Bu bozukluğun henüz kalıcı bir tedavisi yok fakat ilaç kullanımıyla durumun daha iyi yönetilmesi sağlanabiliyor
REM Uyku Davranış Bozukluğu
Uykunun REM evresi, rüyaları gördüğümüz kısımdır. Ve rüya görürken vücut da bu rüyayı yaşıyor gibi hareket etme eğilimindedir. Fakat bu durumun önüne geçmek için beynimiz rüya sırasında hareketlerimizi ketler, yani hareket etmemizi önler. REM uyku davranış bozukluğu olan kişilerde ise bu ketleme yeterli şekilde yapılamaz. Bu durum uyku sırasında istenmeyen ve tehlikeli hareketler sergilemelerine sebep olabilir. İlaç tedavisi, tercih edilen yöntemdir.
Yavaş Dalga Uykusu Problemleri
Derin uyku evresinde görülen bazı bozukluklar vardır. Yatak ıslatma, gece terörü, uyurgezerlik derin uyku evresinde gerçekleşir. Yavaş dalga uyku problemleri genellikle çocukluk döneminde görülür. Çocukluktan sonra azalan bu bozukluklar, yetişkinlikte devam ettiğinde, özellikle uyurgezerlik için genetik bir bileşeni olduğu düşünülüyor. Peki merak edilen bir soru, uyurgezerlikte bireyi uyandırmak zararlı mıdır? Barnes, uyandırılan kişilerin kafaları biraz karışsa da uyurgezer bir kişiyi uyandırmanın tehlikeli olmadığını söylüyor.
Uyku, diğer pek çok alan gibi hala araştırılan ve yeni bilgiler elde edilen bir alan. Daha kolay uygulanır ve daha verimli tedavilerin de bir gün bulunmasını umuyoruz. Sağlıkla kalın sevgili okur.
Yatak sadece uyku içindir.
Leave a Reply