Türk Kültüründe Periler ve Yerli Çocuk Dizilerine Masalsı Bir Bakış

Zihnimizde daha çok küçük ve kanatlı olarak yer alan periler, Türk kültüründe  şüphesiz önemli bir yere sahip. Birçoğumuzun çocukluğuna dokunmuş perili dizilerin Anadolu masallarıyla ilişkisi hakkında neler söyleyebiliriz?

Tüm kültürlerde periler ya da perilere benzer varlıklar bulunmaktadır. Birçok mitolojik tasavvur için olduğu gibi periler için de bir doğuş yeri vermek yanlış olacaktır. Türk mitolojisinde sıkça görülen bu varlıklar kendine has çeşitli özellikler göstermektedir. Genellikle iyilik timsali, üstün yetenekli varlıklardır. Suyla ve ormanla ilişkilendirilirler. Periler, çok güzel ve kimi zaman kanatlı olarak tasvir edilir. İyi yürekli masal kahramanlarına yardım eder kötülük yapanları cezalandırırlar.

Tüm kültürlerde periler ya da perilere benzer varlıklar bulunmaktadır. Birçok mitolojik tasavvur için olduğu gibi periler için de bir doğuş yeri vermek yanlış olacaktır.”

Türk masallarında perilerin en önemli özelliklerinden biri biçim değiştirebilmeleridir. Birçok forma bürünebilen bu varlıklar en çok güvercine dönüşürken görülür. Anadolu masallarında nar, limon, kütük gibi nesnelerin ortadan ikiye ayrılması sonucu ortaya çıkarlar. İnsan formuna girip masal kahramanlarına yardımcı oldukları hatta onlarla evlendikleri sıkça görülür. Anlatılarda periler ne tamamen iyi ne de tamamen kötüdür. Zor görevleri kolayca gerçekleştirebilirler ve çok üstün yeteneklere sahiptirler. Periler; peri kızı, periler padişahı, peri oğlu gibi isimlerle anılır ve çeşitli yöntemlerle gidilmesi mümkün olan periler ülkesi masallarımızda sıkça yer bulur.

Nalıncı ile Padişah masalında kütüğün içinden çıkan periler padişahının kızı, nalıncı eve gelmeden diğer perilerle tüm evi temizler ve sofra kurar. Bir süre sonra olayı çözen nalıncı ile peri evlenir. Bu masalda daha sonra ülkenin padişahının vereceği zor görevleri peri, her istenileni gerçekleştiren sihirli arap isimli varlığa yaptırmaktadır. Ağlayan Nar ile Gülen Ayva masalında saraya gelen güvercin altın leğene girip gagasıyla üzerlerine su döktüğünde bir peri oğlanı olarak serpilir.

Türk kültürü için paha biçilmez olan Dede Korkut eserindeki “Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Destan”da da peri önemli bir fonksiyona sahiptir. Sarı Çoban’ın göl kenarında gördüğü bir peri kızını yakalayıp onu hamile bırakması sonucu Oğuzların başına felaket getirecek Tepegöz doğar. Peri kızı adeta belayı öngörür ve Tepegöz’ü sihirli bir yüzükle korur.

Tüm bunların yanında birçok sözlükte periler, cinlerin dişileri olarak tanımlanır. Perili köşk, perili kimse gibi ifadeler görünmez ve çeşitli güçlere sahip varlıklar hakkında kullanılır. Edebiyatımızda periler efsanelerdeki bu fonksiyonuyla birçok defa kullanılmıştır. Anadolu’nun zengin masallarının kahramanları olan periler ise kimi çocuk dizileri dışında göz ardı edilmektedir.

Anadolu’nun zengin masallarının kahramanları olan periler ise kimi çocuk dizileri dışında göz ardı edilmektedir.”

Bugünlerde yeniden çevrilmesi ile gündem olan birçok kişinin çocukluğuna dokunmuş Sihirli Annem dizisi de perileri konu alması bakımından dikkate değerdir. Televizyon tarihi açısından etkisi büyük olan bu dizi her ne kadar çocuklar için tasarlanmış ve estetikten uzak olsa da bir uyarlama olarak önemli işaretler vermektedir.

İlk defa 2003 yılında televizyon ekranlarında gösterilmeye başlayan bu dizi esasında Sabrina isimli Amerikan yapımının bir adaptasyonudur. Orijinalinde genç bir kızın sihirli güçlerini liseli arkadaşlarından saklama çabası yerli yapımda Betüş’ün fani olan eşi ve çocuklarından özel güçlerini saklaması olarak karşımıza çıkar. Kaynana rolü bu Türk dizisi için temel çatışma noktası olarak kurgulanmıştır. Adaptasyondaki en dikkat çekici nokta ise esasında cadı olan Sabrina’nın peri olarak değiştirilmesidir.

Sihirli Annem dizisinde periler tıpkı masallarda olduğu gibi çok üstün yeteneklere sahiptir. Her dilediklerini kolayca gerçekleştirebilirler. Peri olan Betüş Anadolu masallarını hatırlatırcasına bir fani ile evlenmiştir ve yeteneklerini yalnızca eşi ve çocuklarının mutluluğu için kullanır.

2008 yılında gösterilmeye başlayan Kayıp Prenses dizi afişi.

Kayıp Prenses dizisi de Türk kültüründeki periler hakkında doğru işaretler veren bir çocuk dizisi olarak değerlendirilebilir. Dizide perilerin yaşadığı başka bir dünya/gezegen resmedilir. Tıpkı masallarımızda olduğu gibi periler durmadan güvercine dönüşür ve bu yolla seyahat ederler. Masalların günümüze aktarımı ve modern üretimlerde yansımaları bu tip çocuk dizileriyle sınırlıdır. Fantazyanın yükseldiği bir dönemde iyi yapımlar oluşturmak için yerli ögeleri tanımak önem kazanmaktadır. Sihri ve hayal gücünü arayacağımız yegâne adres de şüphesiz masallardır.

Kaynakça:

Duvarcı, A. (2005). Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar. Bilig, (32), 125-144. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilig/issue/25372/267804

Günay Türkeç, U. (2009). Türk Masallarında Geleneksel ve Efsanevi Yaratıklar. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2 (3-4), 84-115. Retrieved from Dergipark

Sarpkaya, S. (2018). Türklerin Şeytani Masalları Türk Masal ve Efsanelerinde Demonik Varlıklar. Ankara: Karakum Yayınları.

Leave a Reply

Your email address will not be published.